Kartka z kalendarza: dziś mija 93. rocznica wybuchu III powstania śląskiego

Niezależna Gazeta Obywatelska5

III powstanie śląskie było zbrojnym wystąpieniem mającym na celu przyłączenie Górnego Śląska do odradzającej się Polski. Wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. i trwało do 5 lipca 1921 r. Miało największy zasięg spośród powstań śląskich i było powstaniem wygranym przez Polaków.

Wybuch powstania poprzedził protestacyjny strajk powszechny w całym przemyśle śląskim. Jego genezą był niepomyślny wynik plebiscytu i zamiar państw koalicji (głównie Wielkiej Brytanii i Włoch) przyznania Niemcom całego okręgu przemysłowego, aby ułatwić im spłacenie odszkodowań wojennych. W tej sytuacji Polacy na Śląsku uznali że trzeba raz jeszcze chwycić za broń i bronić praw do ojczystej ziemi. W nocy z 2 na 3 maja 1921 r. Wojskiem powstańczym dowodził ppłk Maciej Mielżyński i kierownik organizacyjny POW Michał Grażyński, polityczne kierownictwo objął Wojciech Korfanty, który wydał Manifest do Ludu Górnego Śląska, w którym zrzekł się funkcji komisarza plebiscytowego (Polski Komisariat Plebiscytowy) i obwołał się dyktatorem powstania. W odezwie do powstańców Korfanty stwierdził: „(…) Musimy zrzucić z siebie wszelkie ślady jarzma prusko-niemieckiego! (…) Zwycięstwo osiągniemy za wszelką cenę i nie ma na świecie takiego mocarza, który mógłby okuć nas ponownie w kajdany germańskie (…)”.

Powstańcy wysadzili mosty na Odrze i na północno-zachodniej granicy Śląska, przez co powstrzymali napływ posiłków z Niemiec. Siły powstańcze, podzielona na trzy zgrupowania w ciągu kilku dni zajęły cały obszar przemysłowy i po ciężkich walkach opanowały linię Odry z Kędzierzynem, Gogolinem i Górą św. Anny. W ciężkich, krwawych walkach poległo prawie 1,5 tys. powstańców. Po początkowych sukcesach, od 21 maja do 5 czerwca powstańcy odpierali kontrofensywę niemiecką. W wyniku zaciętych walk, szczególnie w rejonie Góry Świętej Anny (21-27 maja i 4-6 czerwca), niemieckie natarcie zostało powstrzymane. 25 czerwca podpisano porozumienie o wyznaczeniu linii demarkacyjnej, zaprzestaniu walk i wycofaniu sił niemieckich i powstańczych z terenu plebiscytowego.

Na arenie międzynarodowej powstanie zostało źle przyjęte, gdyż zarzucano Polakom, iż „chcą tworzyć fakty dokonane”. Szczególnie ostro zaatakował Korfantego Lloyd George, zarzucając Polsce, iż przez swój „niepoprawny imperializm” staje się największym niebezpieczeństwem na kontynencie. Rząd polski, nie chcąc narażać się aliantom, zamknął granicę ze Śląskiem i w nocie do wielkich mocarstw stwierdził, iż „powstanie wybuchło żywiołowo, niezależnie, a nawet wbrew woli rządu polskiego”. Rozmach i sukces wystąpienia powstańczego stanowiły niezaprzeczalny dowód, że lud śląski nie podda się bez walki krzywdzącemu wyrokowi. Osłabiło też nieprzychylne Polsce stanowisko Wielkiej Brytanii i wzmocniło życzliwie nastawioną względem Polski Francję. Generalnie III powstanie śląskie wpłynęło na korzystną dla Polski zmianę postanowień Rady Ambasadorów z października 1921 r. o podziale Górnego Śląska. W wyniku rewizji wcześniejszych ustaleń Polska otrzymała ok. 30% obszaru plebiscytowego z Katowicami włącznie. Główną siłą zbrojną w powstaniach była Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska, a ważniejszymi przywódcami byli: W. Korfanty, M. Mielżyński, M. Paluch, K. Zenkteller-Warwas, A. Zgrzebniok. Warto dodać, że Decyzją Rady Ligii Narodów, na obszarze śląskim przez 15 lat miała obowiązywać tzw. Konwencją Górnośląska o ochronie praw mniejszości narodowych.

 Oprac. TK

  1. svatopluk
    | ID: cd700da5 | #1

    Liczebność stron

    Liczebność obu stron trudno dokładnie określić. Rozbieżności, często wzmacniane elementami propagandy, są duże. Przyjmuje się jednak, że Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska (POW G.Śl.) liczyła w przededniu powstania ok. 40 tys. członków, ale pamiętać należy o sporej grupie wojskowych i ochotników z Polski, którzy przybyli walczyć w szeregach powstańczych (ok. 700 oficerów, ponad 8 tys. podoficerów i szeregowych). Proniemiecki Selbstschutz liczył – wg różnych źródeł – od 20 tys. do 35 tys. ludzi, mógł polegać także na wsparciu przybyłych z głębi Niemiec, a werbowanych przez nacjonalistycznie nastawionych oficerów niemieckich Freikorpsów. Najliczniejszy z tych, który przybył na Górny Śląsk w okresie trzeciego powstania (Freikorps „Oberland” z Bawarii) liczył ok. 1 tys. żołnierzy. Łącznie w walkach po stronie niemieckiej miało wziąć udział ok. 7 tys. ochotników z głębi Niemiec. Do 21 maja oddziałami niemieckimi dowodził pułkownik von Schwarzkoppen, zastąpił go generał Karl Hoefer.

    http://www.europa-slask.us.edu.pl/ksiazki/Gorny%20Slask%20na%20zakrecie%20historii_konspekty.pdf

  2. svatopluk
    | ID: e011b2ed | #2

    „Powstańcy wysadzili mosty na Odrze i na północno-zachodniej granicy Śląska.”

    Grupa która wysadziła mosty składała się z żołnierzy WP a nie z miejscowych.
    I co oni robili w okolicach Zielonej Góry???

  3. svatopluk
    | ID: e011b2ed | #3

    Oto co mówią archiwa wojskowe WP:

    „Powstanie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, walki trwały dwa miesiące.
    Tuż przed rozpoczęciem działań zbrojnym, w kwietniu 1921 r., Polska Organizacja Wojskowa na Śląsku liczyła 40 tys. zaprzysiężonych członków, którzy uzbrojeni byli w 30 tys. karabinów ręcznych i maszynowych.
    – Na początku trzeciej dekady kwietnia 1921 r. polska organizacja bojowa, jaką było Dowództwo Obrony Plebiscytu, posiadała gotowy plan operacyjny powstania.
    Główną rolę w przygotowaniach odegrało Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział II Sztabu Generalnego.”

  4. svatopluk
  5. tadeusz1
    | ID: 97318113 | #5

    Ze zdziwieniem przeczytałem, że III Powstanie Ślaskie wybuchło „….w nocy z drugiego na trzeciego maja.”
    Jest to powtarzanie komunistycznej informacji, która miała na celu zatarcie faktu prawdziwej daty wybuchu powstania.
    Otóż III Powstanie Śląskie wybuchło 3 maja (o godz. drugiej ) w rocznicę uchwalenia Konstytucji Trzeciego Maja.

Komentarze są zamknięte